Placeholder image
Purtret

L'istorgia da la Viafier retica

Dapi il 1889 en viadi a moda extraordinaria

Placeholder image

Quai che ha entschavì cun ina visiun curaschusa, è daventà in'avaina da vita dal Grischun: Dapi il 1899 transporta la VR persunas e rauba tras ina da las pli impressiunantas cuntradas da l'Europa. L'istorgia da la VR è ina perditga dal spiert da pionier, da l'innovaziun tecnica e da la colliaziun cun la natira.

Da quel temp, il 1888, ha il Neerlandais Willem-Jan Holsboer siemià d'ina lingia da viafier che collia il lieu da cura Tavau cun la val. Il siemi s'ha spert mess en viadi: La viafier a binaris stretgs Landquart-Tavau SA è vegnida fundada. Be in onn pli tard è l'emprim tren a vapur viagià da Landquart a Claustra, pauc pli tard fin a Tavau.

Cun mintga nov tunnel, mintga punt e mintga storta è la rait creschida e novs trajects a San Murezzan, Mustér e Scuol-Tarasp èn resultads. Parallelamain han ins inizià auters projects da viafier: La viafier d'Arosa ha stabilì il traject da Cuira ad Arosa, il tren dal Bernina la lingia spectaculara sur il Pass dal Bernina. Omadus trens èn pli tard vegnids integrads tras fusiuns en la VR.

Be 25 onns suenter l'emprima badigliada è bunamain tut la rait actuala en las alps grischunas construida. Il tunnel dal Vereina, inaugurà il 1999, è il crap da miglia il pli giuven en l'istorgia da la VR sin via ad ina rait da 385 kilometers.

Fin oz viagia la VR sin binaris stretgs, ma tuttina cun vast orizont. Cun il Patrimoni mundial da l'UNESCO Viafier retica, il Bernina Express, il Glacier Express e bleras ulteriuras purschidas scrivain nus vinavant noss'istorgia: sco part da la regiun, sco punt tranter culturas e sco invit da scuvrir il Grischun a moda extraordinaria.

L'origin da la rait da lingias actuala

Placeholder image

1889: Landquart – Claustra

Ils 29 da settember 1889 èsi realitad: Il tren d'avertura arriva en la staziun da Claustra decorada festivamain. Il manaschi tenor urari entschaiva lura diesch dis pli tard che planisà en consequenza d'ina bova a Claustra.

Placeholder image

1890: Claustra – Tavau

Cunquai ch'ins na vegn betg perina sch'i duain vegnir construidas duas staziuns u ina staziun centrala, sto il Cussegl federal decider. Ils 21 da schaner 1890 optescha el per duas staziuns: Tavau Vitg e Tavau Plaz.

Placeholder image

1896: Landquart – Tusaun

Tranter l'entschatta da las lavurs da construcziun e l'avertura dal manaschi passan be dus onns. Grazia a la topografia tranter Landquart e Tusaun na ston ins construir nagin tunnel e nagina gallaria. Necessarias èn be 35 punts.

Placeholder image

1903: La Punt/Rehanau – Glion

Las lavurs da construcziun èn difficultusas. Tras la Ruinaulta passan be sendas stretgas. L'emprim vegnan construidas punts pendentas e puntettas da lain. Lura entschaiva la construcziun da viafiers. Inundaziuns e bovas engrevgeschan las lavurs.

Placeholder image

1904: Tusaun – San Murezzan

Per proteger la lingia da l'Alvra plant'ins 149'000 plantinas da schembers, da pigns e da lareschs. Numerusas construcziuns artifizialas chaschunan gronds custs da construcziun. Ma i renda. Il viaduct da la Landwasser daventa in simbol da la VR enconuschent en tut il mund.

Placeholder image

1908: Samedan – Puntraschigna

Il turissem prosperescha e la VR vul colliar las vischnancas impurtantas San Murezzan, Puntrashigna e Samedan. Cunquai ch'il tren dal Bernina posseda la concessiun per il traject San Murezzan – Puntraschigna, collia la VR Samedan cun Puntraschigna.

Placeholder image

1909: Tavau – Filisur

Tavau giavischa ina colliaziun directa en l'Engiadina sur il Pass dal Scaletta. Ils votants grischuns vulan la lingia da l'Alvra. Grazia al traject a Filisur vegn Tavau collià cun quella. Il viaduct da Wiesen è cun ses 89 meters il viaduct il pli aut da la VR.

Placeholder image

1910: San Murezzan – Tirano

La construcziun da la lingia dal Bernina è colliada stretgamain cun la construcziun da las Ovras electricas Brusio. Quellas furneschan la forza electrica per il manaschi da viafier. Il tren dal Bernina vegn integrà l'onn 1944 da la VR retroactivamain sin il schaner 1943.

Placeholder image

1912: Glion – Mustér

Tranter l'avertura dal traject a Glion e la cuntinuaziun a Mustér passan nov onns. Tranteren construescha la VR lingias pli profitablas. Mustér è oz ina staziun da midar tren per la Matterhorn Gotthard Bahn.

Placeholder image

1913: Bever – Scuol

La VR renda accessibla l'Engiadina Bassa e va era tecnicamain novas vias. Per l'emprima giada gestiunescha ella in traject a moda electrica. La forza electrica da las Ovras electricas Brusio vegn alimentada en la rait da la VR a Bever.

Placeholder image

1914: Cuira – Arosa

Costas che sbovan e plattamorta fraschla defurmeschan ils novs mirs da sustegn ed ils arvieuts da tunnel u als laschan ir en muschna. Il traject vegn tuttina construì en be dus onns. Il 1942 fusiunescha la lingia Cuira-Arosa cun la VR.

Placeholder image

1999: Claustra – Sagliains

85 onns suenter l'avertura da la lingia Cuira-Arosa terminescha la VR sia rait actuala. Il transport d'autos tras il tunnel dal Vereina cun 19 kilometers metta a disposiziun ina colliaziun da be 18 minutas e segira d'enviern en l'Engiadina.

Il viadi cumenza

Las entschattas da la VR

Gia ils romans han utilisà ils pass grischuns sco vias militaras e dal commerzi. Ils pass alpins eran rutas da sauma impurtantas. L'entschatta dal 19avel tschientaner ha entschavì il schlargiament e sut la reschia da l'inschignier Richard La Nicca èn naschidas las axas da la rait da vias grischuna las pli impurtantas. La passiun da La Nicca era dentant la nova tecnica da viafier. Ensemen cun l'inschignier da construcziun bassa Simeon Bavier ha el intimà la construcziun d'ina viafier orientala da las Alps che stuess colliar il nord cun il sid e manar sur ils pass dal Lucmagn, da la Greina e dal Spleia. Questa colliaziun da transit era dentant be ina da bleras propostas e n'è mai vegnida construida. Simeon Bavier ha sez procurà per la fin dals projects da viafier da muntogna grischuns. Sco president dal Cussegl federal ha el inaugurà il 1882 la lingia dal Gottard. Ina colliaziun da transit tras il Grischun era cun quai morta ed ins è en l'avegnir sa concentrà sin projects da viafier entaifer il chantun. Quels èn dentant tuts ids ad aua causa dispitas politicas u stretgas finanzialas. Pir cun il Neerlandais Willem-Jan Holsboer è la chaussa sa midada.

Placeholder image

Viafier a binaris stretgs Landquart-Tavau

Pervia da sia dunna malsauna è Holsboer ì a star al lieu da cura Tavau e restà là era suenter la mort da sia dunna. Per el èsi spert stà cler che be la viafier pudess manar il lieu da cura al success. Suenter ch'il project d'ina viafier a binaris normals da Landquart a Tavau n'è betg reussì pervia da custs memia auts, ha el inizià in nov project: Ina viafier a binaris stretgs cun custs da construcziun da var tschintg milliuns francs duess render accessibel Tavau. Trais finanziers da Basilea eran pronts da finanziar la viafier sche era las vischnancas dal Partenz e da Tavau contribuissan lur part. Quai cumpigliava tranter auter il provediment da sablun, glera, crappa e laina per la construcziun sco era subvenziuns da las vischnancas da Claustra e Tavau.

Il settember 1886 han tut las vischnancas dà lur cler consentiment d'ademplir las dumondas. La via per la viafier era libra, ed il favrer 1888 è vegnida fundada la viafier a binaris stretgs Landquart-Tavau SA. Anc quel onn han ins entschavì cun la construcziun da la lingia Landquart-Tavau. La lingia era ina viafier d'adesiun (q.v.d. senza roda dentada) cun in angul da pendenza da 45 promil. Periodicamain eran engaschads enturn 3'300 lavurers, tranter quels blers Talians, ma er indigens da las vischnancas da vallada. Il settember 1889 han ins inaugurà l'emprim toc da Landquart a Claustra ed in onn pli tard l'entir traject fin a Tavau.

Placeholder image

Albula empè da Scaletta

Anc durant la construcziun da l'emprim traject ha Holsboer planisà ina prolungaziun da Tavau via Scaletta en l'Engiadina. Gia il 1889 ha el survegnì ina concessiun per la construcziun da la viafier dal Scaletta. Cuira ha reagì subit. Ni il chantun ni la citad da Cuira vulevan ina colliaziun dal nord al sid che guntgiva il lieu principal e la regiun cun la pli gronda populaziun dal chantun. Er ils differents comités che planisavan gia ditg ina colliaziun da viafier tranter Cuira e Tusaun èn sa reunids. Il cumbat da votaziun tranter il center e la periferia è stà ardent, ma il 1889 è el puspè sa calmà. Ils votants grischuns èn sa decidids cun var 70 pertschient per l'access a l'Engiadina via l'Alvra e cun quai cunter la viafier dal Scaletta.

Il chantun surpiglia la direcziun

Holsboer ha respectà la decisiun e promovì la construcziun d'ina rait a binaris stretgs grischuna unifurma. Per consequenza da quest schlargiament dals trajects ha la viafier a binaris stretgs Landquart-Tavau survegnì ils 12 da favrer 1895 il nov num Viafier retica. L'onn 1897 ha il chantun definì en ina nova lescha da viafier duas lingias prioritarias, a las qualas el è sa participà finanzialmain (Tusaun-Samedan, La Punt/Rehanau-Glion), e duas lingias cumplementaras che duevan cumplettar la rait pli tard (Glion-Mustér, Samedan-Scuol). A medem temp ha el surpiglià tut las aczias da la VR. Da qua d'envi ha la viafier appartegnì al Chantun Grischun.

Cronica cumpletta

Onn

Eveniment

1889

Avertura dal traject Landquart – Claustra tras la viafier a binaris stretgs Landquart-Tavau (LT)

1890

Avertura dal traject Claustra – Tavau

1895

La LT sa numna a partir dad ussa «Viafier retica»

1896

Avertura dal traject Landquart – Tusaun

1903

Avertura dal traject La Punt/Reichenau – Glion

1904

Avertura dal traject Tusaun – San Murezzan

1907

Avertura dal traject Bellinzona – Mesocco

1908

Avertura dal traject Samedan – Puntraschigna

1909

Avertura dal traject Tavau – Filisur

1910

Avertura dal traject San Murezzan – Tirano (viafier dal Bernina)

1912

Cumpra da l’emprima locomotiva electrica; Avertura dal traject Glion - Disentis/Mustér

1913

Avertura dal traject Bever – Scuol-Tarasp

1914

Avertura dal traject Cuira – Arosa (viafier Cuira – Arosa)

1922

Terminaziun electrificaziun da la VR

1930

Emprim viadi dal Glacier Express San Murezzan – Zermatt

1942

Fusiun da la VR cun la viafier Cuira-Arosa; Fusiun da la VR cun la viafier Bellinzona-Mesocco

1943

Fusiun da la VR cun la viafier dal Bernina

1973

Introducziun dal Bernina Express

1979

Relaziun cun il Hakone-Tozan-Railway (Giapun)

1982

Avertura dal tunnel da basa Furca (colliaziun da tut onn Glacier Express)

1989

La VR festivescha ses giubileum da 100 onns. Per festivar l’onn survegn la VR ina nova cumparsa ed ils trens èn uss cotschens

1997

L’electrificaziun dal traject Cuira - Arosa vegn midada da 2 400V current cuntinuà sin 11 000V current alternant

1999

Avertura dal traject Claustra - Lavin/Susch (tunnel dal Vereina cun transport d‘autos) – emprima prolungaziun da traject dapi il 1914

2003

Serrada dal traject Bellinzona – Mesocco

2008

Las lingias da l’Alvra e dal Bernina vegnan recepidas en la glista dal patrimoni mundial UNESCO

Tge che muventa nus oz

Placeholder image

Actualitads

Infurmaziuns actualas davart las lavurs da construcziun e la situaziun dal manaschi. Latiers istorgias captivantas or dal mund da la VR, invistas exclusivas via livestream e noss newsletter mesil.

Vesair las infurmaziuns actualas
Placeholder image

Projects & dossiers

Sajan quai projects da construcziun trens ad autotracziun u atgnas modas da construir tunnels - mintga project renda la VR fitta per il futur.

Vesair ils projects & dossiers
Placeholder image

Communicaziuns a las medias

Communicaziuns uffizialas per las medias e la publicitad.

Vesair las communicaziuns a las medias